แสงเทียนลอยไหว ใต้เงาจันทร์ส่อง ลอยกระทงสืบสาน ประเพณีอันงดงาม

ความหมายและความสำคัญของประเพณีลอยกระทง

ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานของชาวไทย โดยมีความเชื่อว่าเป็นการขอขมาพระแม่คงคา เพื่อแสดงความกตัญญูต่อสายน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิตและชำระล้างสิ่งโศกเศร้าต่างๆ ให้ลอยไปกับกระทง

นอกจากนี้ ลอยกระทงยังเป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธศาสนา โดยเชื่อกันว่าเป็นการบูชาพระพุทธบาทที่ประทับอยู่ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทามหานที ในประเทศอินเดีย

ประวัติความเป็นมาของประเพณีลอยกระทง

ประเพณีลอยกระทงมีหลักฐานปรากฏมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย ซึ่งชาวสุโขทัยจัดพิธีลอยกระทงเพื่อบูชาพระบรมสารีริกธาตุที่ได้อัญเชิญมาจากลังกา ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มีการสืบทอดประเพณีลอยกระทง โดยมีการเพิ่มความรื่นเริงบันเทิงเข้ามา เช่น การประกวดนางนพมาศ และการจุดพลุ

ประเภทและความหมายของกระทง

กระทงมีหลากหลายประเภท แต่ละประเภทมีความหมายและความเชื่อที่แตกต่างกันไป

กระทงแบบดั้งเดิม ทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น กล้วย ใบตอง หยวกกล้วย หรือกาบมะพร้าว มีลักษณะคล้ายเรือ มีรูปทรงต่างๆ เช่น รูปดอกบัว รูปสี่เหลี่ยม หรือรูปสามเหลี่ยม เชื่อกันว่าเป็นการลอยเคราะห์ ลบล้างสิ่งโศกเศร้า

กระทงสาย ทำจากวัสดุธรรมชาติเช่นเดียวกับกระทงแบบดั้งเดิม แต่มีลักษณะเป็นพวงยาว มีการจุดเทียนหรือประทีปลอยไว้เป็นช่วงๆ เชื่อกันว่าเป็นการลอยบาปเคราะห์ หรืออุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับ

กระทงขนม ทำจากขนม เช่น ขนมครก ขนมชั้น ขนมต้มแดง เชื่อกันว่าเป็นการลอยเคราะห์และความทุกข์โศก

กระทงดอกไม้ ทำจากดอกไม้สดต่างๆ เช่น ดอกบัว ดอกดาวเรือง ดอกพุด เชื่อกันว่าเป็นการบูชาพระพุทธเจ้าและพระแม่คงคา

การเตรียมตัวสำหรับประเพณีลอยกระทง

การเตรียมกระทง

เลือกกระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติเพื่อลดมลภาวะ แนะนำให้ใช้กระทงที่ทำจากใบตอง กล้วย หยวกกล้วย หรือกาบมะพร้าว ตกแต่งกระทงด้วยดอกไม้สวยๆ เทียน และธูป

การเตรียมอาหาร

ลอยกระทงเป็นเทศกาลที่ครอบครัวและเพื่อนฝูงมาทำกิจกรรมร่วมกัน จึงควรเตรียมอาหารอร่อยๆ มาทานร่วมกัน เช่น ข้าวเหนียวส้มตำ ไก่ย่าง ส้มตำ ผลไม้

การเตรียมชุด

เลือกชุดที่ใส่สบาย เหมาะกับการลอยกระทงริมน้ำ ควรเป็นชุดที่ไม่ยาวจนเกินไป เพื่อไม่ให้เปียกน้ำ

ประโยชน์ของประเพณีลอยกระทง

รักษาประเพณีและวัฒนธรรมไทย

ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมายาวนาน จึงช่วยรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมไทยให้อยู่คู่คนไทยต่อไป

ส่งเสริมการท่องเที่ยว

ประเพณีลอยกระทงเป็นเทศกาลที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ ช่วยส่งเสริมการท่องเที่ยวและสร้างรายได้ให้กับประเทศ

ลดมลภาวะทางน้ำ

การลอยกระทงด้วยวัสดุธรรมชาติช่วยลดมลภาวะทางน้ำ เพราะวัสดุธรรมชาติจะย่อยสลายได้เองตามธรรมชาติ

เสริมสร้างความสามัคคี

ประเพณีลอยกระทงเป็นโอกาสให้ครอบครัวและชุมชนได้มาทำกิจกรรมร่วมกัน ช่วยเสริมสร้างความสามัคคีและความสัมพันธ์อันดี

ข้อควรปฏิบัติในการลอยกระทง

ลอยกระทงในสถานที่ที่ปลอดภัย

ควรลอยกระทงในสถานที่ที่ปลอดภัย เช่น ในแม่น้ำที่มีการจัดเจ้าหน้าที่มาคอยดูแล ห้ามลอยกระทงในแม่น้ำที่มีกระแสน้ำเชี่ยวกรากหรือในบริเวณที่มีเรือสัญจร

ไม่จุดพลุหรือดอกไม้ไฟ

การจุดพลุหรือดอกไม้ไฟบนกระทงอาจทำให้เกิดอันตรายได้ รวมถึงอาจทำให้เกิดมลภาวะทางเสียงและอากาศ

ไม่ลอยกระทงที่มีแกนกลาง

กระทงที่มีแกนกลาง เช่น กระทงโฟม กระทงพลาสติก สามารถอุดตันทางน้ำได้ จึงควรหลีกเลี่ยงการลอยกระทงประเภทนี้

ไม่ทิ้งขยะลงในแม่น้ำ

หลังจากลอยกระทงแล้ว ควรเก็บขยะ เช่น เศษอาหาร เศษดอกไม้ ใส่ถุงขยะ และทิ้งในถังขยะที่จัดเตรียมไว้ เพื่อรักษาความสะอาดของแม่น้ำ

ผลกระทบของประเพณีลอยกระทง

มลภาวะทางน้ำ

การลอยกระทงด้วยวัสดุที่ไม่ย่อยสลายได้เอง เช่น โฟม พลาสติก สามารถทำให้เกิดมลภาวะทางน้ำได้ โดยวัสดุเหล่านี้จะอุดตันทางน้ำและกีดขวางการไหลของน้ำ

มลภาวะทางอากาศ

การจุดพลุหรือดอกไม้ไฟบนกระทงทำให้เกิดมลภาวะทางอากาศ โดยปล่อยสารพิษต่างๆ ออกมาในอากาศ เช่น ฝุ่นละออง ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ไนโตรเจนไดออกไซด์

อันตรายต่อสัตว์น้ำ

วัสดุที่ใช้ทำกระทงบางชนิด เช่น โฟม พลาสติก เป็นอันตรายต่อสัตว์น้ำ เพราะสัตว์น้ำอาจกลืนกินหรือติดอยู่ในวัสดุเหล่านี้ได้

วิธีลดผลกระทบจากประเพณีลอยกระทง

ใช้กระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ

กระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบตอง กล้วย หยวกกล้วย ย่อยสลายได้เองตามธรรมชาติ จึงไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม

ไม่จุดพลุหรือดอกไม้ไฟ

การจุดพลุหรือดอกไม้ไฟทำให้เกิดมลภาวะทางอากาศและทางเสียง จึงควรหลีกเลี่ยงการจุดพลุหรือดอกไม้ไฟบนกระทง

ทิ้งขยะในที่ที่จัดเตรียมไว้

หลังจากลอยกระทงแล้ว ควรทิ้งขยะ เช่น เศษอาหาร เศษดอกไม้ ใส่ถุงขยะ และทิ้งในถังขยะที่จัดเตรียมไว้

สถานที่ลอยกระทงยอดนิยม

ประเทศไทยมีสถานที่ลอยกระทงที่สวยงามและมีชื่อเสียงมากมาย ต่อไปนี้คือตัวอย่างสถานที่ลอยกระทงยอดนิยม

กรุงเทพมหานคร

• แม่น้ำเจ้าพระยา
• คลองพระโขนง
• สวนสาธารณะลุมพินี

เชียงใหม่

• แม่น้ำปิง
• คูเมืองเชียงใหม่
• วัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร

สุโขทัย

• อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
• วัดตระพังทอง
• วัดศรีสวาย

ข้อสรุป

ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่สวยงามและมีความหมาย โดยมีประโยชน์มากมาย เช่น การรักษาประเพณีและวัฒนธรรมไทย การส่งเสริมการท่องเที่ยว และการลดมลภาวะทางน้ำ อย่างไรก็ตาม ควรลอยกระทงอย่างถูกวิธีและมีการจัดการที่ดีเพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อให้เราได้สืบสานประเพณีอันงดงามนี้ต่อไปได้อย่างยั่งยืน