หัวใจบวมใหญ่: อาการ สาเหตุ วิธีรักษา และการป้องกัน

หัวใจบวมใหญ่ (Cardiomegaly) เป็นภาวะที่หัวใจมีขนาดใหญ่กว่าปกติ อาการนี้มักเกิดจากภาวะที่ส่งผลต่อการทำงานและโครงสร้างของหัวใจต่างๆ เช่น ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือดหัวใจ หรือโรคลิ้นหัวใจ สาเหตุอื่นๆ ที่พบได้น้อย ได้แก่ ภาวะแทรกซ้อนจากโรคไต โรคต่อมไทรอยด์ โรค amyloidosis โรคหัวใจติดเชื้อ โรคโลหิตจาง หรือการใช้สารเสพติด

อาการของหัวใจบวมใหญ่

ในระยะแรก หัวใจบวมใหญ่มักไม่มีอาการชัดเจน ผู้ป่วยบางรายอาจรู้สึกหอบเหนื่อย เหนื่อยล้า หรือเวียนศีรษะเมื่อออกแรง เมื่อภาวะหัวใจบวมใหญ่รุนแรงขึ้น อาจทำให้เกิดอาการต่างๆ ดังนี้:

• หอบเหนื่อย: เกิดจากความสามารถในการสูบฉีดเลือดของหัวใจลดลง ทำให้ของเหลวคั่งในปอด
• บวมที่เท้า ข้อเท้า และขา: ของเหลวจากปอดอาจไหลเวียนกลับไปยังหลอดเลือดบริเวณปลายแขนขา
• อ่อนเพลีย: หัวใจมีการสูบฉีดเลือดที่ไม่เพียงพอ ทำให้เลือดไปเลี้ยงร่างกายและสมองได้ไม่เพียงพอ
• เจ็บหน้าอก: เกิดจากกล้ามเนื้อหัวใจต้องทำงานหนักเกินไป
• ใจสั่น: หัวใจบีบตัวไม่เป็นจังหวะ

สาเหตุของหัวใจบวมใหญ่

สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของหัวใจบวมใหญ่ ได้แก่:

• ความดันโลหิตสูง: ความดันในหลอดเลือดสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องจะทำให้กล้ามเนื้อหัวใจหนาตัวและแข็งขึ้น
• โรคหลอดเลือดหัวใจ: โรคนี้ทำให้เกิดการตีบหรืออุดตันของหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจ ทำให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือด
• โรคลิ้นหัวใจ: ความผิดปกติของลิ้นหัวใจ เช่น โรคลิ้นหัวใจตีบหรือรั่ว อาจทำให้หัวใจต้องทำงานหนักขึ้น
• ภาวะแทรกซ้อนจากโรคไต: โรคไตทำให้ของเหลวและเกลือคั่งในร่างกาย ซึ่งอาจนำไปสู่ความดันโลหิตสูงและหัวใจบวมใหญ่
• โรคต่อมไทรอยด์: โรคไทรอยด์เป็นพิษอาจทำให้หัวใจทำงานเร็วและแรงขึ้น
• โรค amyloidosis: โรคนี้เกิดจากการสะสมของโปรตีนผิดปกติในหัวใจ ทำให้หัวใจหนาตัวและแข็งขึ้น
• โรคหัวใจติดเชื้อ: การติดเชื้อที่หัวใจ เช่น โรคเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ อาจทำให้เกิดการอักเสบและบวมของกล้ามเนื้อหัวใจ
• โรคโลหิตจาง: โรคนี้ทำให้หัวใจต้องสูบฉีดเลือดออกมากขึ้นเพื่อชดเชยปริมาณออกซิเจนในเลือดที่ลดลง
• การใช้สารเสพติด: การใช้ยาบางชนิด เช่น โคเคน หรือแอมเฟตามีน อาจทำให้หัวใจทำงานเร็วและแรงขึ้น

วิธีวินิจฉัยหัวใจบวมใหญ่

แพทย์สามารถวินิจฉัยหัวใจบวมใหญ่ได้โดยใช้การตรวจต่างๆ ดังนี้:

• การซักประวัติสุขภาพและการตรวจร่างกาย: แพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับอาการและประวัติสุขภาพ รวมถึงตรวจฟังเสียงหัวใจและปอดเพื่อหาเสียงผิดปกติ
• การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG): การตรวจนี้จะบันทึกกิจกรรมทางไฟฟ้าของหัวใจและอาจช่วยตรวจหาจังหวะหัวใจที่ผิดปกติ
• การตรวจเอกซเรย์ทรวงอก: การตรวจนี้จะแสดงภาพของหัวใจและปอด และอาจช่วยตรวจหาหัวใจบวมใหญ่ได้
• การตรวจหัวใจด้วยคลื่นเสียง (Echocardiography): การตรวจนี้ใช้คลื่นเสียงเพื่อสร้างภาพหัวใจและประเมินโครงสร้างและการทำงานของหัวใจ
• การตรวจหัวใจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI): การตรวจนี้ใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าเพื่อสร้างภาพของหัวใจอย่างละเอียด และอาจช่วยตรวจหาสาเหตุของหัวใจบวมใหญ่ได้

วิธีรักษาหัวใจบวมใหญ่

การรักษาหัวใจบวมใหญ่จะขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการ หัวใจบวมใหญ่ที่เกิดจากภาวะต่างๆ เช่น ความดันโลหิตสูง หรือโรคหลอดเลือดหัวใจ มักรักษาโดยการรักษาภาวะพื้นฐานเหล่านั้น ซึ่งอาจรวมถึง:

• ยา: ยาลดความดันโลหิต ยาขยายหลอดเลือดหัวใจ ยาลดหัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือยาขับปัสสาวะ
• การผ่าตัด: การผ่าตัดบายพาสหลอดเลือดหัวใจ การซ่อมหรือเปลี่ยนลิ้นหัวใจ หรือการปลูกถ่ายหัวใจอาจจำเป็นในบางกรณี
• การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต: การลดน้ำหนัก การออกกำลังกาย และการเลิกสูบบุหรี่ สามารถช่วยลดความเสี่ยงของภาวะหัวใจบวมใหญ่ได้

การป้องกันหัวใจบวมใหญ่

การป้องกันหัวใจบวมใหญ่สามารถทำได้โดยการลดความเสี่ยงของสาเหตุต่างๆ ที่ทำให้เกิดอาการ ได้แก่:

• ควบคุมความดันโลหิต: ตรวจวัดความดันโลหิตเป็นประจำ และรับประทานยาตามคำสั่งแพทย์หากมีความดันโลหิตสูง
• ลดความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจ: เลิกสูบบุหรี่ รับประทานอาหารที่มีสุขภาพดี ออกกำลังกายเป็นประจำ และจัดการกับระดับคอเลสเตอรอลและน้ำตาลในเลือด
• รักษาโรคไต: ตรวจสอบการทำงานของไตเป็นประจำและรับประทานยาตามคำสั่งแพทย์หากมีโรคไต
• รักษาโรคต่อมไทรอยด์: พบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยและรักษาโรคต่อมไทรอยด์หากมีอาการ
• หลีกเลี่ยงการใช้สารเสพติด: หลีกเลี่ยงการใช้ยา เช่น โคเคน หรือแอมเฟตามีน ซึ่งอาจทำให้หัวใจทำงานเร็วและแรงขึ้น

ตารางที่ 1: อาการของหัวใจบวมใหญ่

ตารางที่ 2: สาเหตุของหัวใจบวมใหญ่

ตารางที่ 3: วิธีรักษาหัวใจบวมใหญ่